منبع کویل دار
دستگاه آب مقطرگیری
پکینگ کولینگ تاور
فیلترشنیبا گسترش شهرنشینی و نیاز به تصفیه فاضلاب بهداشتی در مناطقی که دسترسی به شبکه فاضلاب شهری ندارند، استفاده از سیستم های تصفیه فاضلاب غیرمتمرکز اهمیت ویژه ای یافته است. یکی از پرکاربردترین این سیستم ها، سپتیک تانک (Septic Tank) است که به عنوان یک واحد پیش تصفیه فاضلاب شناخته می شود. در این مقاله، به معرفی کامل سپتیک تانک، نحوه عملکرد، اجزای تشکیل دهنده، انواع، مزایا و معایب، نکات طراحی و نگهداری آن می پردازیم.
سپتیک تانک چیست؟
سپتیک تانک یک مخزن دفنی (اغلب زیرزمینی) است که برای تصفیه ابتدایی فاضلاب انسانی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. این واحد فاضلاب را از طریق فرآیندهای ته نشینی، شناورسازی و تجزیه بی هوازی تصفیه می کند. پساب خروجی از سپتیک تانک معمولاً وارد سیستم های دفع نهایی مانند چاه جذبی یا سیستم زهکشی می شود.
اجزای اصلی سپتیک تانک
-سپتیک تانک ها بسته به نوع طراحی ممکن است کمی متفاوت باشند، اما اغلب شامل اجزای زیر هستند:
-مخزن اصلی (بدنه): که از مصالحی نظیر پلی اتیلن، فایبرگلاس، بتنی یا فلزی ساخته می شود.
-ورودی فاضلاب: شامل لوله ورودی که فاضلاب خانگی را به درون مخزن هدایت می کند.
-دیوار میانی یا بافل: دیواره ای است که سپتیک را به دو یا چند بخش تقسیم می کند و باعث بهبود فرآیند ته نشینی و تجزیه می شود.
-لوله خروجی: پساب نسبتا تصفیه شده از طریق این لوله به سیستم دفع نهایی منتقل می شود.
-تهویه: سپتیک تانک ها دارای لوله های تهویه هستند که گازهای ناشی از تجزیه بیولوژیکی را به بیرون هدایت می کنند.
-دریچه بازدید و تخلیه: برای بازرسی، نمونه گیری و تخلیه دوره ای لجن مورد استفاده قرار می گیرد.
نحوه عملکرد سپتیک تانک
عملکرد سپتیک تانک بر پایه سه فرآیند اصلی است:
1.ته نشینی (Sedimentation):
مواد جامد سنگین موجود در فاضلاب ته نشین شده و به کف مخزن می رسند و تشکیل لجن می دهند.
2.شناورسازی (Floatation):
چربی ها، روغن ها و مواد سبک تر از آب به سطح آمده و تشکیل کف می دهند.
3.تجزیه بی هوازی (Anaerobic Digestion):
در شرایط بی هوازی، میکروارگانیسم ها مواد آلی موجود در فاضلاب را تجزیه کرده و تولید گازهایی مانند متان و دی اکسیدکربن می کنند.
انواع سپتیک تانک
1.سپتیک تانک بتنی:
ساخته شده از بتن مسلح
عمر بالا
مقاومت در برابر فشار خاک
وزن زیاد و نیاز به حمل و نصب سنگین
2.سپتیک تانک پلی اتیلنی (پلاستیکی):
سبک و قابل حمل
مقاوم در برابر خوردگی و زنگ زدگی
نصب آسان
مناسب برای مناطقی با دسترسی سخت
3.سپتیک تانک فایبرگلاس:
مقاوم در برابر مواد شیمیایی
سبک و بادوام
هزینه ساخت بالاتر نسبت به پلی اتیلن
4.سپتیک تانک فلزی:
کاربرد محدود
خوردگی پذیر در بلندمدت
نیاز به پوشش ضدزنگ
کاربردهای سپتیک تانک
سپتیک تانک در مکان هایی استفاده می شود که دسترسی به شبکه فاضلاب مرکزی وجود ندارد. از جمله:
ویلاها و باغ ها
روستاها و مناطق کم جمعیت
پروژه های ساختمانی موقت
کارگاه ها و کارخانجات دور از شهر
کمپ های کارگری
مدارس، رستوران ها، مساجد و سرویس های بهداشتی بین راهی
مزایای سپتیک تانک
نصب آسان
سپتیک تانک ها به ویژه مدل های پلی اتیلن و فایبرگلاس، بسیار سبک هستند و حمل و نصب آن ها به سادگی و بدون نیاز به تجهیزات سنگین مانند جرثقیل انجام می شود. در پروژه های ویلایی، مناطق صعب العبور یا پروژه های موقت، این مزیت بسیار کاربردی است. همچنین شکل مهندسی این مخازن به گونه ای طراحی شده که اتصال لوله ها و آماده سازی برای دفن در زمین، سریع و بدون دردسر انجام شود.
هزینه پایین
در مقایسه با ساخت تصفیه خانه های فاضلاب کوچک یا اتصال به شبکه فاضلاب شهری، هزینه اولیه خرید و نصب سپتیک تانک بسیار کمتر است. این مزیت، سپتیک را به یک گزینه اقتصادی برای پروژه های عمرانی، روستاها، کمپ ها، یا ساختمان های مستقل تبدیل کرده است. هزینه های بهره برداری و نگهداری نیز نسبت به سیستم های پیچیده، پایین تر است.
نگهداری ساده
سپتیک تانک ها نیاز به نگهداری تخصصی و مداوم ندارند. تنها اقدام مهم، تخلیه دوره ای لجن (هر ۱ تا ۳ سال بسته به حجم و مصرف) و بررسی سلامت ورودی و خروجی است. اگر از ورود مواد نامناسب (مانند مواد شیمیایی قوی یا اشیای جامد غیرقابل تجزیه) جلوگیری شود، این سیستم می تواند سال ها بدون مشکل کار کند. همچنین نیازی به پایش دائمی توسط اپراتور ندارد.
عدم نیاز به برق
مدل های رایج سپتیک تانک، به صورت بی هوازی کار می کنند و هیچ نیازی به سیستم های الکتریکی، پمپ یا بلور هوا (بلوئر) ندارند. این موضوع باعث می شود حتی در مناطقی که دسترسی به برق ندارند، امکان استفاده از سپتیک وجود داشته باشد. همچنین در زمان قطعی برق، عملکرد آن دچار اختلال نمی شود.
طول عمر بالا
سپتیک تانک هایی که از بتن با کیفیت بالا، پلی اتیلن مقاوم یا فایبرگلاس صنعتی ساخته شده اند، در صورت نصب اصولی و رعایت شرایط بهره برداری، می توانند بیش از ۲۵ تا ۵۰ سال عمر مفید داشته باشند. این مقاومت بالا در برابر خوردگی، مواد شیمیایی، فشار خاک و رطوبت بالا از مهم ترین مزایای ساختاری این سیستم است.
معایب سپتیک تانک
تصفیه ناقص: فقط پیش تصفیه انجام می شود و برای تخلیه به محیط زیست مناسب نیست مگر با پس تصفیه.
نیاز به تخلیه دوره ای لجن: بسته به ظرفیت و میزان مصرف، هر 1 تا 3 سال.
اشغال فضای زیاد: به خصوص در ظرفیت های بالا.
ایجاد بو در صورت طراحی یا نصب نادرست.
نکات مهم در طراحی سپتیک تانک
ظرفیت سپتیک تانک: به طور معمول بین ۱۰۰ لیتر به ازای هر نفر تا چند هزار لیتر بسته به تعداد کاربران و نوع کاربرد محاسبه می شود.
تعداد محفظه ها: سپتیک دو یا سه محفظه ای برای افزایش کارایی توصیه می شود.
شیب لوله ها: لوله ورودی باید شیب مناسب (معمولاً ۲%) داشته باشد.
جنس مخزن: بسته به شرایط آب وهوایی، سطح آب زیرزمینی و بودجه انتخاب می شود.
تهویه مناسب: برای جلوگیری از تولید بو و گازهای خطرناک.
مکان مناسب نصب: فاصله ایمن از چاه آب، منابع آب، ساختمان و مرز زمین رعایت شود.
مراحل نصب سپتیک تانک
مراحل نصب سپتیک تانک به چند روش که در ادامه به آنها به صورت خلاصه انجام میشود :
حفاری محل: متناسب با ابعاد مخزن و ایجاد بستر شن کوبیده.
قرار دادن مخزن: با دقت در تراز بودن و جهت ورودی و خروجی.
اتصال لوله ها: با استفاده از واشر و اتصالات آب بندی شده.
پوشش خاک: به آرامی و با لایه های ۳۰ سانتی متری.
تست آب بندی: با پر کردن مخزن و بررسی نشت احتمالی.
نگهداری و بهره برداری
تخلیه لجن: به صورت دوره ای بر اساس حجم مصرف.
بررسی ورودی و خروجی: جهت اطمینان از عدم گرفتگی.
عدم ورود مواد شیمیایی قوی: مانند سفیدکننده های صنعتی یا ضدعفونی کننده های قوی که باعث از بین رفتن میکروارگانیسم های مفید می شوند.
عدم ورود مواد غیرقابل تجزیه: مانند دستمال مرطوب، پلاستیک، پارچه و ...
نتیجه گیری
سپتیک تانک یک راه حل مقرون به صرفه و ساده برای تصفیه ابتدایی فاضلاب در مناطقی است که دسترسی به شبکه فاضلاب وجود ندارد. با طراحی اصولی، نصب صحیح و نگهداری منظم، این سیستم می تواند به صورت مؤثر سال ها بدون مشکل کار کند. با این حال، توجه به محدودیت های آن در کیفیت پساب خروجی ضروری است و در صورت نیاز باید از واحدهای پس تصفیه یا چاه جذبی مناسب استفاده شود.
